Onze Onze-Lieve-Vrouw-Geboortekerk van Oostham bezit de oudste toren van het land, het onderste, stenen gedeelte dateert immers uit de 10e eeuw.
De muren zijn opgetrokken uit Diesterse ijzerzandsteen en doorsneden met het zogenaamde opus spicatum of “korenaarverband”. Op het stenen gedeelte rusten de “klokkenstoel” en de achtzijdige, geknikte torenspits.
Rond 1000 was het Oosthamse godshuis een eenvoudig Romaans zaalkerkje.
In de 14e en 15e eeuw ontstond in de streek een nooit eerder gekende welstand door de opbrengst van wol en vlas. De bevolking groeide aan en waarschijnlijk werd de kerk te klein, zodat in de 14e eeuw een kruisbeuk en een vroeggotisch koor aangebouwd werden.
De adellijke familie van Hoensbroeck, die toen de plak over Oostham zwaaide, kreeg rechts in de kruisbeuk een eigen kapel met persoonlijke ingang. Toen in 1603 de kerk met 2 zijbeuken in renaissancestijl verbreed werd, moest de westwand van de kapel afgebroken worden. De grondheren van Hoen hielden echter aan hun recht en eisten een nieuwe kapel. Uiteindelijk kregen ze die in 1623. Tot op het einde van de 18e eeuw werden in die kapel de overledenen van hun familie begraven.
Deze veelhoekige kapel in renaissancestijl werd achteraf als sacristie gebruikt. Aan de noordkant van de kruisbeuk werd als tegenhanger van de herenkapel een gildekapel ingericht.
Bij verbouwingswerken in 1603 werden boven elk venster van de noord- en zuidgevel puntvenstertjes aangebracht. In 1836 werden ze door architect Spaak verwijderd. Hij overkluisde de hele ruimte met één dak. Het gotische gewelf verdween en er kwam een tongewelf voor in de plaats. Aangezien het marktplein hoger dan de vloer van de kerk lag, drong zich ook de noodzaak op de kerkvloer te verhogen. De steunberen van de toren werden weggebroken en in de toren zelf werd een ingangsdeur aangebracht.
Een laatste vergroting kwam er in 1934. Deze niet zo fraaie uitbreiding van de kerk wordt aan architect Jules Yzemans uit Mol toegeschreven. Hij moest de noorderzijbeuk afbreken en een nieuwe neogotische vleugel aanbouwen. Door deze ingreep verloor de kerk haar harmonische eenheid.
Bij de aftocht van de Belgische troepen op 11 mei 1940 werd de kerk na een verwittiging in brand gestoken, omdat de Belgische legeroverheid vreesde dat de Duitsers de toren als observatiepost zouden gebruiken. Enkele dappere inwoners probeerden nog de beelden en kerkschatten te redden, maar konden niet beletten dat verscheidene kostbaarheden verloren gingen.
Lang heeft de kerk van Oostham op haar heropbouw moeten wachten. Op zondag 29 juli 1956, dus maar liefst 16 jaar na de brand, kon de kerk terug in gebruik genomen worden.
De kerk heeft een unieke beeldenrijkdom die zeker de moeite waard is om eens te bekijken.
Toegankelijk:
Op aanvraag 013 61 10 70 – vrijetijd@ham.be.
Begeleiding met gids is mogelijk.
